Ceylan Günaydın - Kimyager
Görünmeyen katil…
renksiz, kokusuz ama ölümcül…
Onu göremezsiniz. Kokusunu da alamazsınız. Ama bir gün soluduğunuz havanın yerini alırsa, fark etmeden bayılırsınız... Ve bazen, bir daha hiç uyanmazsınız.
Metan gazı (CH₄), doğanın derinliklerinde sessizce biriken, gündelik hayatta çoğu zaman adını bile duymadığımız; ama madenciler, doğalgaz işçileri ve altyapı çalışanları için hayati bir risk oluşturan ölümcül bir tehdittir. Tehlikesi, fark edilmemesinden gelir. Ve sonuçları, çoğu zaman bir hayatla ödenir.
METAN GAZI NEDİR?
* Renksizdir.
* Kokusuzdur.
* Yanıcıdır.
* Zehirli değildir ama boğar.
Doğalgazın ana bileşeni olan metan, maden ocakları, kanalizasyon sistemleri, bataklıklar, çöp sahaları ve petrol üretim sahalarında doğal olarak oluşur. Ancak kapalı alanlarda biriktiğinde, iki büyük tehlike doğurur: boğulma ve patlama.
METAN GAZI ZEHİRLER Mİ?
Aslında hayır. Metan doğrudan zehirli bir gaz değildir. Ancak havadaki oksijenin yerini aldığında, insan vücudu için hayati olan oksijen azalır ve hipoksi adı verilen bir durum gelişir. Bu oksijen eksikliği; baş dönmesi, halsizlik, bilinç kaybı ve hatta ölüme yol açabilir.
Ve eğer metan gazı, havayla %5 ila %15 oranında karışırsa, en ufak bir kıvılcımda şiddetli bir patlama meydana gelebilir.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Metan gazına uzun süre maruz kalındığında ortaya çıkan belirtiler:
* Baş dönmesi
* Nefes darlığı
* Baş ağrısı
* Halsizlik
* Bilinç kaybı
* Solunum durması
* Ölüm (yüksek konsantrasyon ve uzun maruziyet durumlarında)
ACİL DURUMDA NE YAPMALI?
1. Kişiyi hemen açık havaya çıkarın.
2. Bilinç kapalıysa derhal 112’yi arayın.
3. Solunum yoksa suni teneffüs ve kalp masajına başlayın.
4. Oksijen desteği mümkünse verilmeli (sağlık ekipleri geldiğinde).
GÖRÜNMEZ DÜŞMANA KARŞI GÖRÜNÜR ÖNLEMLER
1. Gaz Ölçümü ve İzleme
* Kapalı alanlara girmeden önce gaz dedektörüyle ölçüm yapılmalı.
* Ortamda metan sensörleri 7/24 çalışır durumda olmalı.
2. Havalandırma Şart
* Doğal ya da mekanik sistemlerle sürekli hava sirkülasyonu sağlanmalı.
* Gaz birikiminin önüne geçilmeli.
3. Kıvılcım ve Alev Yasak
* Sigara, açık alev veya elektrikli kıvılcım riski taşıyan aletler yasaklanmalı.
* Kaynak, kesim gibi işlemler kontrollü şekilde, yazılı izinle yapılmalı.
4. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD)
* Filtreli gaz maskeleri veya oksijenli solunum cihazları
* Antistatik giysiler
* Kıvılcım çıkarmayan ayakkabılar
5. Eğitim ve Tatbikat
* Tüm çalışanlara düzenli aralıklarla eğitim verilmeli.
* Kaçış yolları ve acil durum senaryoları tatbikatlarla test edilmeli.
6. Güvenlik İzin Sistemi
* Kapalı alanlara giriş öncesi yazılı izin prosedürü şart.
* Yetkisiz kişilerin bulunması yasaklanmalı.
7. Patlamaya Karşı Önlem
* Exproof (patlamaya dayanıklı) elektrik sistemleri kullanılmalı.
* Unutma: %5–15 aralığında metan/hava karışımı patlayıcı hale gelir.
GÖZLE GÖRÜLMEZ AMA SONUÇLARI GÖZ YAŞARTIR
Her yıl onlarca insan, maden ocaklarında, fosseptik çukurlarında ya da kapalı alanlarda metan gazı nedeniyle hayatını kaybediyor. Bu trajedilerin büyük kısmı, basit ama uygulanmamış önlemler yüzünden yaşanıyor.
Çünkü insanlar genellikle yalnızca gördüklerinden korkar. Oysa metan görünmez. Kokusuzdur. Sessizce birikir. Tehlike, tam da burada başlar.
Bu yüzden hayatta kalmanın tek yolu: bilinç, ekipman ve eğitim. Çünkü metan öldürmez. İhmal öldürür.
Bir gazı göremezsin. Ama sonuçlarını göğüslemek zorunda kalırsın.
Yarın değil, bugün önlem al. Çünkü fark edemediğin bir gaz, fark edilmeden seni alabilir.